Uit onderzoek van Amnesty International is gebleken dat de algoritmes die de Belastingdienst gebruikt, deels verantwoordelijk zijn voor de etnische profilering die bij de toeslagenaffaire aan het licht is gekomen. Etnisch profileren is een vorm van discriminatie en dus verboden. Amnesty International concludeert daarom ook uit haar rapport dat er mensenrechten geschonden zijn tijdens de toeslagenaffaire. In dit nieuwsbericht leest u wat een algoritme is en waarom de Belastingdienst dit gebruikt. Verder kom je erachter wat het risicomodel inhoudt dat tijdens de toeslagenaffaire is gebruikt. Als laatste wordt er uitgelegd waarom de Belastingdienst heeft toegegeven dat er sprake is geweest van discriminatie tijdens de toeslagenaffaire.
Wat is een algoritme en waarom gebruikt de Belastingdienst dit?
Amnesty International heeft zich met de Nederlandse toeslagenaffaire bemoeid. Zij hebben een rapport uitgebracht waarin onderzoek is gedaan naar de algoritmes die de Belastingdienst gebruikt om mogelijke frauduleuze zaken te detecteren. Deze algoritmes hebben waarschijnlijk tot de etnische profilering bij dit probleem geleid. Wanneer een onderneming etnisch profileert is dit een schending van de mensenrechten en kan dit de Belastingdienst dus erg kwalijk worden genomen. Verder komt uit het rapport naar voren dat er ook is gediscrimineerd op basis van sociale klasse, omdat mensen uit de lagere sociale klasse het hardst zijn geraakt.
Een algoritme is een verzameling regels die door de computer wordt opgevolgd om afwijkingen in een systeem te detecteren. Een algoritme helpt grote bedrijven om in één keer veel data te analyseren, wat door mensen niet of veel langzamer gedaan kan worden. De Belastingdienst gebruikt bepaalde algoritmes om fraude op te sporen. Er worden dan gegevens gedetecteerd die op fraude kunnen wijzen, waarna personen dit extra dienen te controleren.
Wat houdt het risicomodel in dat tijdens de toeslagenaffaire is gebruikt?
Om de kinderopvangtoeslag te controleren werd het zogenoemde risicomodel ingezet. Hierin hielden de computers rekening met bepaalde risicofactoren. Eén voorbeeld hiervan is het niet hebben van een Nederlandse identiteit. Mensen die geen Nederlandse nationaliteit hadden, liepen hierdoor meteen een grotere kans om van fraude beschuldigd te worden. De aanname dat bepaalde bevolkingsgroepen eerder zullen frauderen is een vooroordeel en laat zien dat deze bevolkingsgroep ongelijk wordt behandeld door de Belastingdienst. Dit wijst op discriminatie. Amnesty International zegt dat de Belastingdienst de algoritmes probeert te veranderen, maar hier onvoldoende tijd en aandacht in steekt.
Hierdoor is de kans op herhaling van een soortgelijke toeslagenaffaire aanwezig. De algoritmes worden daarnaast geheimgehouden, waardoor andere partijen de Belastingdienst er niet openlijk op kunnen controleren.
Discriminatie wordt door het ministerie van Financiën toegegeven
Het ministerie van Financiën laat aan Amnesty International weten dat het rapport van deze organisatie de Belastingdienst op scherp zet. De Belastingdienst zal er alles aan doen om de gehele situatie te verbeteren. Verder geven zij aan dat niemand gediscrimineerd mag worden en dat iets soortgelijks als de toeslagenaffaire nooit meer mag gebeuren. De overheid moet het juiste voorbeeld geven, vandaar dat zij een eerlijke behandeling voor alle mensen willen handhaven.